Mirasçıların, Miras Bırakanın Vergi ve SGK Borçlarından Sorumluluğunun Sınırları

1- Miras Bırakanın Kamusal Borçları

Miras bırakanın vefatından evvel doğmuş bulunan vergi borçları, vergi cezalarından kaynaklanan borçlar, trafik cezaları, SGK prim borçları, idari para cezaları, adli para cezaları gibi çeşitli borçları bulunabilir. Bu borçlardan hangilerinin mirasçılardan tahsil edilebileceği, mirasçıların bu borçlardan hangi oran ve miktarda sorumlu olduğunun tespiti önem arz eder. Zira Vergi Usul Kanunu madde 12 uyarınca miras bırakanın vergisel yükümlülüklerinden kaynaklanan borçlarından mirasçılar sadece miras payları oranınca sorumlu tutulmuşken, Vergi Usul Kanunu kapsamına girmeyen diğer kamusal borçlar yönünden Türk Medeni Kanunu uyarınca her bir mirasçı borcun tamamından sorumlu tutulmaktadır. Bu ayrımın gereği yapılması ve sorumluluk miktarının tespit edilmesi önem arz eder.

2- Miras Bırakanın Vergi Borçlarından Kaynaklanan Sorumluluk

2.1. Mirasçının Sorumluluk Miktarının Tespiti

213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 12. maddesi, “Ölüm halinde mükelleflerin ödevleri, mirası reddetmemiş kanuni ve mansup mirasçılarına geçer. Ancak, mirasçılardan her biri ölünün vergi borçlarından miras hisseleri nisbetinde sorumlu olurlar.” Şeklinde düzenlenmiştir. Buna göre ölen kişinin vergi borçlarından her mirasçının kendi miras hissesi oranında kişisel malvarlığı sorumlu olacağı hüküm altına alınmıştır. Bir örnek minvalinde, vefat edenin arkasında iki tane mirasçı kaldığını, bunların paylarının yarı yarıya olduğu bir ihtimalde, vefat edenin 3 milyon TL vergi borcu varsa, 1 milyon TL değerinde miras değeri bırakmış olsa bile mirasçıların her biri borcun 1,5 milyon TL’sinden kişisel malvarlıkları ile sorumludurlar.

2.2. Vergi Usul Kanunu Kapsamına Giren Borçlar

Genel bütçeye giren vergi, resim ve harçlar ile il özel idarelerine ve belediyelere ait vergi, resim ve harçlar Vergi Usul Kanunu kapsamındaki borçları oluşturmaktadır. Gümrük idareleri tarafından alınan vergi ve resimler bu kapsamda değildir. Buna göre, katma değer vergisi borçları, gelir vergisi borçları gibi beyana dayalı borçlar mirasçıların payları oranında sorumlu tutulabileceği borçlardandır.

2.3. Vergi Cezalarının Ölüm Halinde Düşmesi

Mirasçılar, miras bırakan aleyhine düzenlenmiş vergi ziyaı cezalarından, usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarından sorumlu değildir. Vergi Usul Kanunu madde 372 hükmü uyarınca ölüm halinde vergi cezaları hükümden düşmektedir. Vergi ziyaı veya usulsüzlük yaptırımına tabii tutulan vergi aslı ise yukarıdaki açıklamalar kapsamında mirasçıların sorumluluğunda kalmaktadır. Limited veya anonim şirket aleyhine düzenlenen vergi cezalarından ortaklarının veya yöneticilerinin şahsi sorumluluğunun doğduğu hallerde, ilgili kimselerin vefatı ile bu borcun mirasçıların sorumluluğunda bulunup bulunmadığı cezaların şahsiliği ilkesi kapsamında tartışmalıdır. Bu noktada az sayıda yargı kararının bulunduğu ve bu kararlarda mirasçı lehine karar verilerek cezaların iptal edildiği görülmektedir.

2.4. Mirasçıların Sorumluluk Miktarının Kısıtlanması: Tereke Esas Defterinin Etkisi

Tereke esas defterinin tutulması halinde, ilan süresi içerisinde alacağını bildirmeyen kamu kurumunun alacağı 6183 sayılı Kanun’un 7/2. Maddesi uyarınca sadece ve sadece miras bırakandan mirasçıya geçen malvarlığı değeri ile sınırlıdır. Yani kişisel malvarlığından miras payı oranında tahsilata girişilemez. Örnek minvalinde, geride yarı yarıya pay sahibi olan iki mirasçısı kalan miras bırakanın, SGK primleri, vergi borçlar vb. dahil toplamda 3 milyon TL kamusal borcu varken, 1 milyon TL’lik değeri bulunan malvarlığına sahip ise, mirasçıların sorumluluk miktarı en fazla (yarı yarıya olduğu için) 500 bin TL olabilecektir. Bu mesele özel nitelikleri olan bir konu olup, derinlemesine incelemenin yapıldığı makalemiz için buraya tıklayabilirsiniz.

3- Miras Bırakanın Sosyal Güvenlik Kurumu Borçların Dolayı Sorumluluk

3.1. Mirasçının Sorumluluk Miktarının Tespiti

Vefat edenin sosyal güvenlik kurumuna olan borçlarından kural olarak mirasçıları da sorumludur. Fakat bu noktada vergi borçlarından ayrılan özel bir nokta bulunmaktadır. Vergi Usul Kanunu uyarınca mirasçıların her biri yalnızca miras hissesi oranında sorumlu iken, 5510 sayılı SGK Kanunu uyarınca doğan borçlar nedeniyle tahsil işlemleri 6183 sayılı Amme Alacakları Kanunu gereğince yürütüleceğinden, bu kez mirasçıların miras payı oranında değil, tüm borçtan müteselsilen sorumlulukları doğmaktadır. Nitekim bu husus 30/6/2007 tarihli ve 26568 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Seri:A Sıra No:1 Tahsilat Genel Tebliğinde şu şekilde açıklanmaktadır: “Miras bırakandan aranılan amme alacaklarının 213 sayılı Kanun kapsamında olmayan alacaklardan olması halinde mirasçılar hakkında yapılacak takipte 4721 sayılı Kanunun hükümleri esas alınacaktır. Buna göre, mirasçılar müteselsil sorumluluğun sona erdiği tarihe kadar (5 yıl) borcun tamamından müteselsilen, bu tarihten itibaren ise miras hisseleri oranında sorumlu tutularak takip edilecektir.

Örnek minvalinde, 100 bin TL vergi borcu bulunan bir miras bırakanın geride dörtte bir pay sahibi olan dört mirasçısı kalmışsa, bunların her biri en fazla 25 bin TL ile sorumlu tutulmaktadır. Fakat 100 bin TL SGK borcu bulunan bir miras bırakanın her bir mirasçısı 100 bin TL’nin tamamından müteselsil olarak sorumludurlar. Miras payına düşen 25 bin TL’den fazlasını ödemek zorunda kalan mirasçı diğer mirasçılardan fazla ödediği miktarı talep edebilir.

3.2. Mirasçıların SGK İdari Para Cezalarından Sorumluluğu

İdari para cezaları da adli para cezaları gibi cezaların şahsiliği ilkesi kapsamında olup, mirasçılardan talep edilemeyecek alacak türlerindendir. Zira bu husus çeşitli yargı kararları ile de hüküm altına alınmıştır. Bunun yanında, limited şirket ortağı veya yöneticisi olması nedeniyle şirket aleyhine düzenlenen idari para cezalarından şahsi sorumluluğu bulunan kişilerin vefatı halinde cezaların şahsiliği ilkesinin çalışmadığı, bu borçlardan mirasçıların da Türk Medeni Kanunu hükümleri uyarınca sorumlu bulunduğu kabul edilmektedir. Aynı şekilde anonim şirket yöneticisi olması nedeniyle şirket aleyhine düzenlenen idari para cezalarından şahsi sorumluluğu bulunan kişilerin vefatında da aynı kural uygulanmaktadır.

Sonuç Olarak

Mirasçılar, vefat edenin vergi borçlarından miras payları oranında sorumlu iken, sosyal güvenlik kurumu borçlarından Türk Medeni Kanunu uyarınca tümüyle sorumludurlar. Vergi cezaları, idari para cezaları ve adli para cezaları gibi cezaların şahsiliği ilkesinin uygulandığı borçlar bakımından ise mirasçıların sorumluluğu bulunmamaktadır. Cezaların şahsiliği ilkesinin bir istisnasını şirket aleyhine düzenlenen cezalardan kişisel sorumluluğu bulunan yönetici ve ortakların durumu oluşturmaktadır. Buna göre kişisel sorumluluğu bulunan şirket ortak veya yöneticilerinin mirasçıları sosyal güvenlik kurumu tarafından düzenlenen idari para cezalarından sorumlu tutulmaktadır. Fakat bu ihtimalde vergi cezalarından sorumlu olmayacakları kabul edilmektedir.

Daha fazla bilgi, hukuki danışmanlık ve sorularınız için Whatsapp hattımızdan veya mail yoluyla bizimle hemen iletişime geçebilirsiniz. 28.01.2021

Ecenur Tuncel Uyanık

Av. Ecenur Tuncel Uyanık

Yazar, İzmir Barosu'na kayıtlı Avukat olup, aynı zamanda Türk Patent ve Marka Kurumu'na kayıtlı yetkili Marka Vekilidir. Marka Hukuku alanında çalışmalarını yoğunlaştırmıştır.